Onderwijsstromingen - De vrijeschool

De vrije school is gebaseerd op de filosofie van de antroposofie (antropos = mens ; Sophie = wijsheid).

Rudolph Steiner (1861-1925) is grondlegger geweest van de antroposofie en brengt hiermee een ander mensbeeld in kaart wat doorstroomt in biologisch-dynamische landbouw, antroposofische geneeskunde en achitectuur en voor ons van belang; de vrije school.

Rudolf Steiner gaat uit van een drie geledig mens, dat bestaat uit geest, ziel en lichaam (zie afbeelding). De geest overstijgt levens, waarmee uit wordt gegaan van reïncarnatie en karma. Het lichaam is het tijdelijke, fysieke gestel. De ziel brengt deze twee samen in dit leven. 

De ontwikkeling van een kind wordt onderscheiden in fases van drie keer zeven jaar. Het vrijeschoolonderwijs wordt hierop ingericht aan de hand van een doorlopende ontwikkelingslijn van kleuterklas tot en met de 12e klas om zodoende optimaal aan te sluiten bij de ontwikkelingsfasen van het kind.

Binnen verschillende ontwikkelingsfasen wordt een andere benaderwijze gehanteerd welke altijd uitgaat van een geheel. Een kind is een bijzonder individu in een geheel en wordt uitgenodigd de wereld te ontdekken met een brede blik. De leerkracht is hierin een begeleider en staat naast het kind.

Wanneer ik verschillende bronnen naga, merk ik dat het inhoudelijk ingewikkeld te vertalen is wat de werkelijke leer van Rudolf Steiner nu eigenlijk heeft betekend. Rudolf Steiner heeft lezingen gehouden welke zijn beschreven door zijn leerlingen. Perspectief en vertaling heeft hiermee invloed gehad op de overdracht.

Een onderscheid dat ik terugzie is het drieledig mensbeeld wat zich vertaalt in de geest, de ziel en het lichaam en wat parallel loopt aan de ontwikkelfases.

De ontwikkelfases binnen het vrijeschoolonderwijs

In de eerste 7 jaar is het jonge kind nog één met de omgeving, het bestaat nog in het geheel. Zoals ik het interpreteer is het kind vanuit een geestelijke wereld in deze wereld aan het dalen en neemt zijn lessen voor deze incarnatie met zich mee. Het kind is ontvankelijk en ontvangt informatie als 'waar'.

Van het 7e tot het 14e levensjaar ontwikkeld een kind een 'ik', los van de omgeving en gaat de wereld om zich heen anders beschouwen. Ik interpreteer deze fase ook als een loskomen van de geesteswereld en in het fysieke lichaam inbedden, en daarmee een stap dichterbij aanwezigheid op het aardse leven waarin het kind de lessen en ervaring uit de geesteswereld zal opdoen. Het kind gaat vragen stellen en is in staat te onderzoeken.

Van het 14e tot het 21e levensjaar is de jongvolwassene vooral gericht op het eigen maken van een wereldbeeld. Mijn interpretatie van deze fase is geeft een idee dat een trechter de kruising is gepasseerd en op de aarde daalt, in het fysieke gehecht is en minder toegankelijk is voor de geestelijke wereld.

Leerstijlen

Scholen worden ingericht met deze drie fases in gedachten. Tot het 7e levensjaar wordt uitgegaan van 'nabootsing' van kinderen en wordt met name gespeeld. Vanaf het 7e levensjaar wordt uitgegaan van het leren door ervaren en wordt ervan uitgegaan dat kinderen in staat zijn lesstof tot zich te nemen en zich eigen te maken. Vanaf het 14e levensjaar wordt uitgegaan van het vermogen tot oordelen. Jongeren worden geacht zelf op onderzoek uit te gaan.

Periodeonderwijs

Periodeonderwijs is een kenmerkend facet in het vrijeschoolonderwijs. Elke zes weken wordt gedurende de eerste twee uur van de dag een specifiek onderwerp behandeld. Gedurende 'Periode', zoals vrijeschoolleerlingen dat noemen, wordt de verdieping ingegaan op bijvoorbeeld bepaalde periodes uit geschiedenis, wiskunde, natuurkunde en aardrijkskunde. Deze lessen worden vanuit verschillende leerstijlen benadert zodat leerlingen uit worden genodigd op hun eigen manier de lesstof tot zich te nemen. Zo wordt een schrift met aandacht versierd, gaan leerlingen zelf op onderzoek uit in boeken en in ervaring, wordt input gevraagd van leerlingen door voordrachten en wordt klassikaal lesgegeven waar leerlingen aantekeningen van maken en later verwerken in het verzorgde periodeschrift.

Kunstzinnige vorming

Rudolf Steiner ziet kunstzinnige vorming als cruciaal onderdeel van het onderwijs. Lesgeven dient als kunst te worden beschouwd waarbij het de kunst aan de leraar is om de lesstof creatief en levendig aan te bieden aan de leerlingen, passend bij de ontwikkelingsfase. Door het beoefenen van kunstzinnige vaardigheden, ontwikkelen jeugdigen het creatief denken en wordt het behoud van de scheppingskracht van kinderen gesteund. 

Creativiteit is onderdeel van een noodzakelijke verbinding tussen het denken, voelen en het hart wat een mens een geheel maakt, in de optiek van RUdolf Steiner. Kunstzinnige uiting helpt kinderen zichzelf te ontdekken, verbeelding te stimuleren en aan een gezonde relatie met de wereld om hen heen te werken.

Kunstzinnige vaardigheden die binnen de vrijeschool worden ontwikkeld zijn afhankelijk van de docenten en materialen die beschikbaar zijn. Euritmie, gym, muziek (spelen en zingen), toneel, dans, tekenen en schilderen, wol-, hout-, steen- en metaalbewerking en tuinieren zijn terugkomende vakken binnen het vrijeschoolonderwijs.

Op vrijeschoolpedagogie.com wordt een uitgebreide omschrijving gegeven van het idee achter de kunstzinnige vorming. Het leest niet heel gemakkelijk als je niet gewend bent aan het woordgebruik binnen de antroposofie, evenals de informatie die je kunt lezen op www.vrijeschoolliederen.nl, maar het geeft wel een echte indruk over de achtergrond van het onderwijs.
Als deze zinnen op deze sites niet met je resoneren, kan het zo zijn dat je beter verder kunt kijken naar een andere vorm van onderwijs.

Praktische zaken

De vrijeschool is enorm in trek. Inschrijving kan lastig worden wanneer je dit niet tijdig doet, wees er dus op tijd bij! Ben je nou benieuwd naar de sfeer op de vrijeschool? Bezoek dan zeker eens een lentefair, bazaar, Sint Jansfeest, toneelstuk of andere activiteit die voor het publiek beschikbaar is. Ga bij jouw plaatselijke vrijeschool na wanneer je de mogelijkheid hebt om de sfeer te proeven.

Vrije scholen vind je met name in stedelijke gebieden. Eigen bijdrage kan bij de vrijeschool wat hoger uitvallen dan bij regulier onderwijs. Dit komt vaak door het materiaal waarmee wordt gewerkt en het uitgebreide vakkenpakket. Verder is het goed te weten dat de inzet van ouders wat hoger ligt dan bij reguliere scholen. Dit voornamelijk vanwege het hoger aantal activiteiten.

Meer informatie?

Wanneer je je meer wilt verdiepen in het vrijeschool-concept en de antroposofie, kun je op vrijescholen.nl veel informatie vinden over de achtergrond van het systeem. Een mooie quote die zij tonen is:

"Antroposofie wil geen kennis overdragen maar probeert het leven wakker te schudden"
Rudolf Steiner

Ook Devrijejuf schrijft over de inhoud van antroposofie, de leer waarop het vrijeschoolonderwijs is gebasseerd, en de lesstijl.

Kort samengevat

Volgens mijn botte samenvatting, staat de vrijeschool voor de ontwikkeling van een bijzonder individu als verantwoordelijk onderdeel van het geheel (maatschappij overstijgend). Deze ontwikkeling wordt ondersteund door leerkrachten die vanuit verschillende benaderwijzen de kinderen begeleiden. Kunstzinnige vakken en handenarbeid zoals houtbewerking, tuinieren en koken zijn onderdeel van het lessenpakket. Ritmes uit de natuur worden gerespecteerd en door middel van jaarfeesten gevierd en leren gaat gepaard met beweging, zowel fysiek als mentaal.

Wat ik nog belangrijk vind om te benoemen is dat je binnen de vrijeschool vaak pastel- en basiskleuren ziet, zoals op de eerste afbeelding. Er wordt liefst gewerkt met ronde, zachte vormen en natuurlijke materialen. Ook wordt waarde gehecht aan respectvol, liefdevol en warm zijn.

Ben jij wel een gentle-parenting-ouder of houd je wel van natuurlijke en kunstzinnige insteek? Dan zou ik zeker eens een bezoekje wagen! 

Heb je nog vragen of wil je ergens over sparren? Neem gerust contact met ons op!